Cập nhật thông tin chi tiết về 60 Năm Bài Ca Xuân 61 mới nhất trên website Anhngucongdong.com. Hy vọng nội dung bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu của bạn, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật mới nội dung để bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất.
Thời đó! Mỗi độ Tết đến, Xuân về, lòng người xao xuyến, bồi hồi, lâng lâng nhiều cảm xúc. Trong cái hồi hộp đón chờ, có việc đón thơ chúc Tết của Bác Hồ, của nhà thơ Tố Hữu những năm đó… Bây giờ hồi tưởng lại, vẫn cứ thấy tươi mới đến lạ… Trong kho tàng cả nghìn bài thơ của nhà thơ lớn Tố Hữu, có khoảng 50 bài viết về Xuân, về Tết… “Tiếng hát sang Xuân”, “Xuân sớm”, “Chào Xuân 67”, “Bài ca xuân 71”… Nhưng hơn tất cả, đó là trường ca – “Bài ca Xuân 61”. Xuân này -Xuân Tân Sửu, tác phẩm thơ đi cùng năm tháng này cũng đã tròn 60 tuổi… Tố Hữu – nhà thơ cách mạng với Thái Nguyên là vô cùng sâu đậm. Những “Sáng tháng 5”, “Hoan hô chiến sỹ Điện Biên”, “Ta đi tới”, đặc biệt là trường ca “Việt Bắc” … mang hồn cốt, tình cảm của nhà cách mạng, thi sỹ với mảnh đất này… Nhân 60 năm tuổi một thi phẩm bất hủ, nhắc nhớ bài thơ, nhà thơ âu cũng là việc nên làm.
“Tôi viết bài thơ Xuân Nghìn chín trăm sáu mốt Cành táo đầu hè rung rinh quả ngọt Nắng soi sương rọt long lanh… Rét nhiều nên ấm nắng hanh Đắng cay lắm mới ngọt lành đó chăng?”
Bài thơ viết đêm 21/1/1961, mở đầu dung dị, mộc mạc nhưng đã mang trong ý và tứ triết lý của quy luật tự nhiên, cuộc sống và thời đại… Thơ Tố Hữu mang hơi thở nóng hổi của cuộc đấu tranh cách mạng mà Đảng và nhân dân của ông đang thực hiện; nói cách khác là ông luôn đưa hiện thực cuộc sống vào thơ.
Chúng ta cùng trở “Cái nền vật chất” đã làm nên hồn cốt bài thơ: Đại hội Đảng Toàn quốc lần thứ II họp tại Chiến khu Việt Bắc năm 1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định: “Dù có phải đốt cháy Trường Sơn cũng phải giành bằng được độc lập, tự do cho dân tộc”… Kháng chiến chống Pháp thành công, đất nước vẫn chưa liền một dải. Cách mạng miền Nam chìm trong máu lửa… Năm 1960, bằng phong trào Đồng khởi, bằng Nghị quyết 15 với nội dung Giải phóng miền Nam phải bằng con đường vũ trang cách mạng. Sau gần 10 năm, năm 1960, lần đầu tiên trong lịch sử, Đại hội Đảng Toàn quốc lần thứ III được họp giữa Thủ đô Hà Nội, đã xác định nhiệm vụ cho Cách mạng miền Nam là đấu tranh lật đổ chế độ tay sai và đuổi can thiệp Mỹ ra khỏi bờ cõi. “Cách mạng dân tộc, dân chủ, nhân dân ở miền Nam có vai trò quyết định trực tiếp đối với sự nghiệp Giải phóng miền Nam”. Miền Bắc hậu phương lớn của miền Nam xây dựng Chủ nghĩa Xã hội với nhiều định hướng đột phá… “Cách mạng XHCN ở miền Bắc có vai trò quyết định đối với sự phát triển của cách mạng cả nước”. Cùng với đó là những thắng lợi của 5 năm sau chiến thắng và Kế hoạch 3 năm (1958-1960), “Miền Bắc khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh”… Trong cái mạch xúc cảm đó, Tố Hữu đã tạc vào thơ: Năm năm với bấy nhiêu ngày/Mà trông trời đất đổi thay đã nhiều ( Ba mươi năm đời ta có Đảng – 1960). Rồi trong bối cảnh cả miền Bắc như một công trường rộn ràng xây dựng; bằng cảm hứng thi nhân, Tố Hữu lại khéo léo đưa vào “Bài ca Xuân 61” những định hướng, mục tiêu lớn của Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất ( 1961-1965) mà Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ III đã đề ra.
“Bài ca Xuân 61”, với 7 đoạn, 122 câu, Tố Hữu đã đạt đỉnh cao của thi sỹ + sử thi. Sau đoạn mở đầu rất Việt Nam “Dã từ năm cũ bâng khuâng? Đã nghe xuân mới lâng lâng lạ thường”… Rồi tiếp theo là đoạn 12 câu thơ duyên dáng như một tiểu cảnh thơ tình đã giúp cho toàn bài thơ trở nên lãng mạn: “Chào Xuân đẹp có gì vui đấy/Hỡi em yêu mà má em đỏ dậy?/Như buổi đầu hò hẹn say mê”… 27 câu tiếp theo mang âm hưởng trường ca sử thi, sâu sắc, cao đẹp, lay động tâm hồn. “Chào 61 đỉnh cao muôn trượng/Ta đứng đây mắt nhìn bốn hướng/Trông lại nghìn xưa, trông tới mai sau/Trông Bắc, trông Nam, trông cả địa cầu/Trải qua một cuộc bể dâu/Câu thơ còn đọng nỗi đau nhân tình/Nổi chìm kiếp sống lênh đênh/Tố Như ơi! Lệ chảy quanh thân Kiều/Nghe hồn Nguyễn Trãi phiêu diêu?/Tiếng gươm khua, tiếng thơ kêu xé lòng?/Ôi tiếng của cha ông thuở trước/Xin hát mừng non nước hôm nay/Một vùng trời đất trong tay/ Dẫu chưa toàn vẹn, đã bay cờ hồng”… Nhìn về triết lý chuyện xưa, người xưa, nhà thơ đề cao những phẩm chất cao đẹp, phương châm sống cho hôm nay: “Có gì đẹp trên đời hơn thế/Người yêu người, sống để yêu nhau/Đảng cho ta trái tim giầu/Thẳng lưng mà bước, ngẩng đầu mà bay” …
Những câu thơ tiếp theo, Tố Hữu đưa vào “Bài ca Xuân 61” bức tranh đẹp của công cuộc xây dựng đất nước: “Xuân ơi xuân em mới đến dăm năm/Mà cuộc sống đã tưng bừng ngày hội/Như hôm nay giữa công trường đỏ bụi/Những đoàn xe vận tải nối nhau đi/Hồng Quảng, Lào Cai, Thái Nguyên, Việt Trì/ Trên đất nước reo vui bao tiếng gọi…” Ca ngợi cuộc sống xây dựng miền Bắc, Tố Hữu cũng như 17 triệu đồng bào miền Bắc luôn hướng về miền Nam ruột thịt, lo cho đồng bào phải sống trong kìm kẹp của Mỹ Ngụy, mừng cách mạng miền Nam có những thắng lợi mới. “Mấy hôm nay như đứa nhớ nhà/Ta vẩn vơ hoài, rạo rực vào ra/Nghe tiếng mõ và nghe tiếng súng/Miền Nam dậy, hò reo náo động”…
60 năm đã qua, nhà thơ lớn Tố Hữu rồi cả những nghệ sỹ tài danh Châu Loan, Trần Thị Tuyết đã thể hiện bài thơ “Bài ca Xuân 61” hào sảng, lay động hàng triệu con tim, lời ru bao giấc ngủ con trẻ giờ đang phiêu diêu miền cực lạc. Nhưng câu thơ kết của “Bài ca xuân 61” thì vẫn còn đó là mục tiêu phấn đấu “Hòa bình – Ấm no – Cho Con người – Sung sướng – Tự do”.
Hữu Minh
Tố Hữu, “Bài Ca Mùa Xuân 61” (1
Tố Hữu, “Bài ca mùa xuân 61” (1-1961)
Tôi viết bài thơ xuân Nghìn chín trăm sáu mốt Cành táo đầu hè rung rinh quả ngọt Nắng soi sương giọt long lanh… Rét nhiều nên ấm nắng hanh Đắng cay lắm mới ngọt lành đó chăng? Giã từ năm cũ bâng khuâng Đã nghe xuân mới lâng lâng lạ thường!
*
Chào xuân đẹp! Có gì vui đấy Hỡi em yêu? Mà má em đỏ dậy Như buổi đầu hò hẹn, say mê Anh nắm tay em, sôi nổi, vụng về Mà nói vậy: “Trái tim anh đó Rất chân thật chia ba phần tươi đỏ: Anh dành riêng cho Đảng phần nhiều Phần cho thơ, và phần để em yêu…” Em xấu hổ: “Thế cũng nhiều anh nhỉ!” Rồi hai đứa hôn nhau, hai người đồng chí Dắt nhau đi, cho đến sáng mai nay Anh đón em về, xuân cũng đến trong tay!
*
Ôi tiếng hót vui say con chim chiền chiện Trên đồng lúa chiêm xuân chao mình bay liệng Xuân ơi xuân, vui tới mông mênh Biển vui dâng sóng trắng đầu ghềnh Thơ đã hát, mát trong lời chúc: Đường lên hạnh phúc rộng thênh thênh Tam Đảo, Ba Vì vui núi xuân xanh… Chào 61! Đỉnh cao muôn trượng Ta đứng đây, mắt nhìn bốn hướng Trông lại nghìn xưa, trông tới mai sau Trông Bắc trông Nam, trông cả địa cầu! “Trải qua một cuộc bể dâu” Câu thơ còn đọng nỗi đau nhân tình Nổi chìm kiếp sống lênh đênh Tố Như ơi, lệ chảy quanh thân Kiều! Nghe hồn Nguyễn Trãi phiêu diêu Tiếng gươm khua, tiếng thơ kêu xé lòng… Ôi tiếng của cha ông thuở trước Xin hát mừng non nước hôm nay: Một vùng trời đất trong tay Dẫu chưa toàn vẹn, cũng bay cờ hồng! Việt Nam, dân tộc anh hùng Tay không mà đã thành công nên người! Có gì đẹp trên đời hơn thế Người yêu người sống để yêu nhau Đảng cho ta trái tim giàu Thẳng lưng mà bước, ngẩng đầu mà bay!
*
Đời vui đó, hôm nay mở cửa Như dãy hàng bách hóa của ta Hỡi những người yêu, hãy ghé mua hoa Và đến đó, sắm ít quà lễ cưới: Lụa Nam Định đẹp tươi mát rượi Lược Hàng Đào chải mái tóc xanh! Ta còn nghèo, phố chật nhà gianh Nhưng cũng đủ vài tranh treo Tết… Đời vui đó, tiếng ca Đoàn kết Ta nắm tay nhau xây lại đời ta Ruộng lúa, đồng khoai, nương sắn, vườn cà Chuồng lợn, bầy gà, đàn rau, ao cá Dọn tí phân rơi, nhặt từng ngọn lá Mỗi hòn than, mẩu sắn, cân ngô Ta nâng niu gom góp dựng cơ đồ!
*
Ồ thích thật, bài thơ miền Bắc Rất tự do nên tươi nhạc, tươi vần Cả không gian như xích lại gần Thời gian cũng quên tuần quên tháng Đời trẻ lại. Tất cả đều cách mạng! Rũ sạch cô đơn, riêng lẻ, bần cùng Quê hương ta rộn rã cuộc vui chung Người hợp tác nên lúa dày thêm đó Đường nở ngực. Những hàng dương liễu nhỏ Đã lên xanh như tóc tuổi mười lăm Xuân ơi Xuân, em mới đến dăm năm Mà cuộc sống đã tưng bừng ngày hội Như hôm nay, giữa công trường đỏ bụi Những đoàn xe vận tải nối nhau đi Hồng Quảng, Lào Cai, Thái Nguyên, Việt Trì Tên đất nước reo vui bao tiếng gọi…
*
Nào đi tới! Bác Hồ ta nói Phút giao thừa, tiếng hát đêm xuân Kế hoạch năm năm. Mời những đoàn quân Mời những bàn chân, tiến lên phía trước. Tất cả dưới cờ, hát lên và bước! Đi ta đi! Khai phá rừng hoang Hỏi núi non cao, đâu sắt đâu vàng? Hỏi biển khơi xa, đâu luồng cá chạy? Sông Đà, sông Lô, sông Hồng, sông Chảy Hỏi đâu thác nhảy, cho điện quay chiều? Hỡi những người trai, những cô gái yêu Trên những đèo mây, những tầng núi đá Hai bàn tay ta hãy làm tất cả! Xuân đã đến rồi. Hối hả tương lai Khói những nhà máy mới ban mai…
*
Tôi viết cho ai bài thơ 61? Đêm đã khuya rồi, rét về tê buốt Hà Nội rì rầm… Còi thổi ngoài ga Một chuyến tàu chuyển bánh đi xa Tiếng xình xịch, chạy dọc đường Nam bộ… Ôi đâu phải con tàu! Trái tim ta đó Tiếng đập thình thình, muốn vỡ làm đôi! Ta biết em rất khỏe, tim ơi Không khóc đấy. Nhưng sao mà nóng bỏng Như lửa cháy trong lòng ta gió lộng Mấy hôm nay, như đứa nhớ nhà Ta vẩn vơ hoài, rạo rực, vào ra Nghe tiếng mõ và nghe tiếng súng Miền Nam dậy, hò reo náo động! Ba con tôi đã ngủ lâu rồi Còn bao nhiêu chưa được ngủ trong nôi Miền Bắc thiên đường của các con tôi! Gà gáy sáng. Thơ ơi, mang cánh lửa Hãy bay đi! Con chim kêu trước cửa Thêm một ngày xuân đến. Bình minh Cành táo đầu hè quả ngọt rung rinh Như hạnh phúc đơn sơ, ước mơ nho nhỏ Treo trước mắt của loài người ta đó: Hòa bình Ấm no Cho Con người Sung sướng Tự do!
24-1-1961
Cảm Hứng Xuân 2022 Từ ‘Bài Ca Mùa Xuân 1961’
TS. NHÀ THƠ NGUYỄN SĨ ĐẠI
Chia sẻ
Thơ Tố Hữu vẫn cùng ta đi lên trong cuộc sống mới
Năm 1960 là một cột mốc đáng nhớ trong lịch sử dân tộc. Đó là năm miền Bắc thật sự bắt tay vào xây dựng CNXH, thiên đường trong mơ ước của cả dân tộc sau chín năm kháng chiến chống thực dân Pháp, sau 5 năm khắc phục hậu quả chiến tranh. Đó là năm Chiến lược giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước đã được hoạch định một cách rõ ràng.
Lần đầu tiên, Đại hội của Đảng (Đại hội III) diễn ra giữa Thủ đô trong không khí phơi phới của tự do và hòa bình, đã đánh giá tình hình thời điểm đó như sau: “Chúng ta đang hoàn thành kế hoạch 3 năm cải tạo và phát triển kinh tế, phát triển văn hoá; Công cuộc cải tạo XHCN và xây dựng CNXH đang giành được những thắng lợi to lớn. Cuộc đấu tranh anh dũng của đồng bào miền Nam chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, mặc dù bị khủng bố rất dã man, vẫn giữ vững và không ngừng mở rộng. Sự nghiệp đấu tranh của nhân dân cả nước ta nhằm thực hiện thống nhất nước nhà đang phát triển mạnh mẽ”.
Đại hội đã đề ra hai nhiệm vụ chiến lược: “Đẩy mạnh công cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc, củng cố miền Bắc thành cơ sở ngày càng vững chắc cho cuộc đấu tranh giành thống nhất Tổ quốc; Ra sức hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước, giải phóng miền Nam khỏi ách thống trị tàn bạo của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai; Thực hiện thống nhất nước nhà trên cơ sở độc lập và dân chủ, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”.
Là người sống trong thời kỳ đó, tôi cảm nhận được thế nào là “CNXH tươi hồng”. Một không khí phấn chấn tỏa lan khắp xã hội. Con người sống đến sự tận thiện. Mọi người ra khỏi nhà không cần khóa cửa, không ai nghĩ đến việc tơ hào của công, ai cũng nghĩ đến cần làm việc tốt, giúp đỡ người khác là mộ thạnh phúc. Sự kỳ diệu của CNXH, sức mạnh của chế độ mới được thể hiện bằng những con số đáng kinh ngạc. Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất 1961-1965, thật ra chỉ thực hiện được đến năm 1964 thì cả nước bước vào chiến tranh, nhưng kết quả đạt được hết sức to lớn. Nền móng công nghiệp nặng được hình thành với khu gang thép Thái Nguyên, Thủy điện Thác Bà, Nhiệt điện Uông Bí, Cơ khí trung quy mô, Nhà máy Supe Photphat Lâm Thao… Công nghiệp nhẹ có Nhà máy Dệt 8-3, Khu công nghiệp Cao – Xà – Lá Thượng Đình và nhiều cơ sở khác.
Giá trị sản lượng công nghiệp nặng năm 1965 tăng 3 lần so với 1960, công nghiệp quốc doanh chiếm tỷ trọng 93% tổng giá trị sản lượng. Công nghiệp nhẹ và thủ công nghiệp giải quyết 80% nhu cầu hàng tiêu dùng thiết yếu của nhân dân.
Nhờ thủy lợi, nhờ sản xuất hợp tác, lần đầu tiên, trên đồng ruộng Việt Nam, năng suất đạt 5 tấn, rồi 10, 11 tấn thóc/ha. Giá trị tổng sản lượng nông nghiệp tăng 4,1%/năm, đáp ứng đủ nhu cầu về lương thực, cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp và xuất khẩu. Gạo cung cấp Nhà nước bán cho cán bộ là 4 hào/kg thì gạo ở các chợ quê còn rẻ hơn và điều này đã không bao giờ còn lặp lại.
Tôi nghĩ rằng, các nhà chính trị, các nhà sử học, các nhà kinh tế học còn cần nghiên cứu nhiều về giai đoạn này để thấy rõ hơn tính ưu việt và sức mạnh của CNXH, về phương cách đánh thức tiềm năng, tiềm lực của đất nước.
Mừng xuân mới 1961, Bác Hồ đã viết: “Đường lên hạnh phúc rộng thênh thênh”. Trong sự tin tưởng, phấn chấn dạt dào ấy, trên đỉnh cao của tầm nhìn phát triển, nhà thơ Tố Hữu đã viết nên một khúc tráng ca, một bài hát trữ tình bất hủ thể hiện trọn vẹn không khí thời đại, tình cảm Bắc – Nam, nhiệm vụ cách mạng, sự phấn chấn của lòng người. Khúc tráng ca ấy mang tên:
Bài ca mùa xuân 1961
Tôi viết bài thơ xuân
Nghìn chín trăm sáu mốt
Cành táo đầu hè rung rinh quả ngọt
Nắng soi sương giọt long lanh…
Rét nhiều nên ấm nắng hanh
Đắng cay lắm mới ngọt lành đó chăng?
Giã từ năm cũ bâng khuâng
Đã nghe xuân mới lâng lâng lạ thường!
Chào xuân đẹp! Có gì vui đấy
Hỡi em yêu? Mà má em đỏ dậy
Như buổi đầu hò hẹn, say mê
Anh nắm tay em, sôi nổi, vụng về
Mà nói vậy: “Trái tim anh đó
Rất chân thật chia ba phần tươi đỏ:
Anh dành riêng cho Đảng phần nhiều
Phần cho thơ, và phần để em yêu…”
Em xấu hổ: “Thế cũng nhiều anh nhỉ!”
Rồi hai đứa hôn nhau, hai người đồng chí
Dắt nhau đi, cho đến sáng mai nay
Anh đón em về, xuân cũng đến trong tay!
***
Ôi tiếng hót vui say con chim chiền chiện
Trên đồng lúa chiêm xuân chao mình bay liệng
Xuân ơi xuân, vui tới mông mênh
Biển vui dâng sóng trắng đầu ghềnh
Thơ đã hát, mát trong lời chúc:
Đường lên hạnh phúc rộng thênh thênh
Tam Đảo, Ba Vì vui núi xuân xanh…
Chào 61! Đỉnh cao muôn trượng
Ta đứng đây, mắt nhìn bốn hướng
Trông lại nghìn xưa, trông tới mai sau
Trông Bắc trông Nam, trông cả địa cầu!
Trải qua một cuộc bể dâu
Câu thơ còn đọng nỗi đau nhân tình
Nổi chìm kiếp sống lênh đênh
Tố Như ơi, lệ chảy quanh thân Kiều!
Nghe hồn Nguyễn Trãi phiêu diêu
Tiếng gươm khua, tiếng thơ kêu xé lòng…
Ôi tiếng của cha ông thuở trước
Xin hát mừng non nước hôm nay:
Một vùng trời đất trong tay
Dẫu chưa toàn vẹn, cũng bay cờ hồng!
Việt Nam, dân tộc anh hùng
Tay không mà đã thành công nên người!
Có gì đẹp trên đời hơn thế
Người yêu người sống để yêu nhau
Đảng cho ta trái tim giàu
Thẳng lưng mà bước, ngẩng đầu mà bay!
***
Đời vui đó, hôm nay mở cửa
Như dãy hàng bách hoá của ta
Hỡi những người yêu, hãy ghé mua hoa
Và đến đó, sắm ít quà lễ cưới:
Lụa Nam Định đẹp tươi mát rượi
Lược Hàng Đào chải mái tóc xanh!
Ta còn nghèo, phố chật nhà gianh
Nhưng cũng đủ vài tranh treo Tết…
Đời vui đó, tiếng ca Đoàn kết
Ta nắm tay nhau xây lại đời ta
Ruộng lúa, đồng khoai, nương sắn, vườn cà
Chuồng lợn, bầy gà, đàn rau, ao cá
Dọn tí phân rơi, nhặt từng ngọn lá
Mỗi hòn than, mẩu sắt, cân ngô
Ta nâng niu gom góp dựng cơ đồ!
***
Ồ thích thật, bài thơ miền Bắc
Rất tự do nên tươi nhạc, tươi vần
Cả không gian như xích lại gần
Thời gian cũng quên tuần quên tháng.
Đời trẻ lại. Tất cả đều cách mạng!
Rũ sạch cô đơn, riêng lẻ, bần cùng
Quê hương ta rộn rã cuộc vui chung
Người hợp tác nên lúa dày thêm đó.
Đường nở ngực. Những hàng dương liễu nhỏ
Đã lên xanh như tóc tuổi mười lăm
Xuân ơi Xuân, em mới đến dăm năm
Mà cuộc sống đã tưng bừng ngày hội
Như hôm nay, giữa công trường đỏ bụi
Những đoàn xe vận tải nối nhau đi
Hồng Quảng, Lào Cai, Thái Nguyên, Việt Trì
Tên đất nước reo vui bao tiếng gọi…
Nào đi tới! Bác Hồ ta nói
Phút giao thừa, tiếng hát đêm xuân
Kế hoạch năm năm. Mời những đoàn quân
Mời những bàn chân, tiến lên phía trước
Tất cả dưới cờ, hát lên và bước!
Đi ta đi! Khai phá rừng hoang
Hỏi núi non cao, đâu sắt đâu vàng?
Hỏi biển khơi xa, đâu luồng cá chạy?
Sông Đà, sông Lô, sông Hồng, sông Chảy
Hỏi đâu thác nhảy, cho điện quay chiều?
Hỡi những người trai, những cô gái yêu
Trên những đèo mây, những tầng núi đá
Hai bàn tay ta hãy làm tất cả!
Xuân đã đến rồi. Hối hả tương lai
Khói những nhà máy mới ban mai…
***
Tôi viết cho ai bài thơ 61?
Đêm đã khuya rồi, rét về tê buốt
Hà Nội rì rầm… Còi thổi ngoài ga
Một chuyến tàu chuyển bánh đi xa
Tiếng xình xịch, chạy dọc đường Nam Bộ…
Ôi đâu phải con tàu! Trái tim ta đó
Tiếng đập thình thình, muốn vỡ làm đôi!
Ta biết em rất khoẻ, tim ơi
Không khóc đấy. Nhưng sao mà nóng bỏng
Như lửa cháy trong lòng ta gió lộng?
Mấy hôm nay, như đứa nhớ nhà
Ta vẩn vơ hoài, rạo rực, vào ra
Nghe tiếng mõ và nghe tiếng súng
Miền Nam dậy, hò reo náo động!
Ba con tôi đã ngủ lâu rồi
Còn bao nhiêu chưa được ngủ trong nôi
Miền Bắc thiên đường của các con tôi!
Gà gáy sáng. Thơ ơi, mang cánh lửa
Hãy bay đi! Con chim kêu trước cửa
Thêm một ngày xuân đến. Bình minh
Cành táo đầu hè quả ngọt rung rinh
Như hạnh phúc đơn sơ, ước mơ nho nhỏ
Treo trước mắt của loài người ta đó:
Hoà bình
Ấm no
Cho
Con người
Sung sướng
Tự do!
24-1-1961
Chào 61, đỉnh cao muôn trượng
Bài thơ này được nghệ sĩ Châu Loan ngâm trên Đài Tiếng nói Việt Nam và đăng lần đầu trên báo Nhân Dân số Tết Tân Sửu, ngày 15/2/1961, sau đó được đưa vào tập “Gió lộng” (NXB Văn học, 1961) và sách giáo khoa.
Từ năm 1939 cho đến khi qua đời (2002), Tố Hữu viết hàng chục bài thơ xuân như “Ý xuân”, “Xuân đến”, “Xuân nhân loại”, “Trên miền Bắc mùa xuân”, “Bài ca mùa xuân 1961”, “Giữa ngày xuân”, “Tiếng hát sang xuân”, “Xuân sớm”, “Chào xuân 67”, “Bài ca xuân 68”, “Xuân 69”, “Bài ca xuân 71”, “Xtalingrat – Một ngày xuân”, “Với Đảng, mùa xuân”, “Một khúc ca xuân”… Nhưng hay nhất, theo tôi, là “Bài ca Mùa xuân 1961”. Từ bài thơ này, lứa học sinh chúng tôi bắt đầu thi nhau học thuộc thơ xuân Tố Hữu qua làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam.
***
Nhà Tố Hữu ở 76 Phan Đình Phùng, Hà Nội, góc giáp Nguyễn Biểu. Trước sân, phía bên trái có một cây táo rất cao.
Mở đầu bài thơ là một trực quan sinh động, từ sáng xuân nhìn chùm táo ngọt, đến những giọt sương long lanh, tác giả đã nói lên một dự cảm, dự báo về một tương lai ngọt ngào, tươi sáng: Cành táo đầu hè rung rinh quả ngọt/ Nắng soi sương giọt long lanh…
Bài thơ được viết bởi một nội lực phi thường, một niềm hân hoan tràn ngập. Nội lực ấy, sự hân hoan ấy của một con người – tác giả cũng chính là nội lực, sự hân hoan của thời đại. Bài thơ chất chồng cảm xúc, khoáng đạt về thi pháp, phong phú, linh hoạt về hình thức.
Nhà thơ Tố Hữu từng tâm sự: “Tôi làm thơ thường bị cuốn theo cảm xúc, câu trước hô gọi câu sau”. Bài thơ này thể hiện rõ phong cách ấy. Mạch thơ, tứ thơ đi từ nhìn đến nghĩ, hay nói cách khác là đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ “tôi” đến “ta” và ngược lại, từ mùa xuân đến người yêu, từ tình yêu đến Đảng, từ thiên nhiên đến cách mạng, từ thành quả cách mạng đến Đảng, Bác Hồ; từ hôm nay nhìn về tương lai đến quá khứ… Tóm lại, nhất thể hóa, đồng hóa được hiện thực trong cảm xúc trào dâng mạnh mẽ vào một hệ thống hình ảnh, hình tượng kỳ vĩ, rộn rã tươi vui mang tính hiện thực và ước mơ về cái đẹp.
Thể thơ phong phú, từ tự do chuyển qua lục bát một cách ngọt ngào. Có thể nói đây là bức tranh sống động, toàn bích về đất nước những năm đầu thập niên 60 và tâm hồn con người thời kỳ đầu CNXH ở nước ta.
Người Việt Nam luôn tha thiết tình yêu, trước hết là tình yêu gia đình, tình yêu đôi lứa. Người Việt Nam cách mạng không khác thế, mà lại còn đậm sâu hơn thế, bởi làm cách mạng để có tình yêu trong tự do chứ không phải để diệt vong tình yêu ấy. Cái tài tình, tài tình một cách tự nhiên của “Bài ca mùa xuân 1961” là sau dự báo, đến ngay những câu thơ tự nhiên và giàu năng lượng, cuốn hút say mê về tình yêu: Chào xuân đẹp! Có gì vui đấy/ Hỡi em yêu? Mà má em đỏ dậy/ Như buổi đầu hò hẹn, say mê…
Tác giả viết tiếp: Mà nói vậy: “Trái tim anh đó/ Rất chân thật chia ba phần tươi đỏ:/ Anh dành riêng cho Đảng phần nhiều/ Phần cho thơ, và phần để em yêu”.
Sau này, nhiều người chê sao nhà thơ lại “cơ học” đến thế, đi chia tim mình thành ba phần, mà lại không đều nhau. Riêng tôi thấy, suốt hai thế kỷ qua, thì đoạn thơ này là đoạn được nhiều người thuộc nhất và không ai băn khoăn một cách cơ học như trên. Bản thân tôi cũng cảm thụ một cách tự nhiên: Người Việt, nhất là nam nhi truyền thống, bao giờ cũng để nghĩa nước trên tình nhà, để sự nghiệp chung trên hạnh phúc riêng và đó là một kiểu hài hòa của người Việt yêu nước. Tôi cũng yêu hai câu thơ tiếp theo rất đẹp: Em xấu hổ: “Thế cũng nhiều anh nhỉ!”/Rồi hai đứa hôn nhau, hai người đồng chí. “Đồng chí” xưa là một khái niệm thiêng liêng, cao đẹp, gần gụi với tình yêu. Hai người đồng chí càng làm đẹp lên, cao lên tình yêu!
Mạch thơ tiếp tục được triển khai từ bên trong đến bên ngoài, từ cái tôi đến cái ta. Cái vui của con người, của những đồng vàng tít tắp, làm vui say tiếng hót con chim chiền chiện, mùa xuân lòng người làm đẹp thêm mùa xuân đất trời. Rồi tác giả xác lập vị thế: Chào 61! Đỉnh cao muôn trượng/ Ta đứng đây, mắt nhìn bốn hướng/ Trông lại nghìn xưa, trông tới mai sau/ Trông Bắc, trông Nam, trông cả địa cầu!
Từ điểm nhìn cao, xa, rộng ấy, tác giả thấy gì? Trước hết là thế sống của con người, thế đứng của dân tộc. Đoạn thơ này như một châm ngôn:
Có gì đẹp trên đời hơn thế
Người yêu người sống để yêu nhau
Đảng cho ta trái tim giàu
Thẳng lưng mà bước, ngẩng đầu mà bay!
“Từ nhà ra ngõ”, những đoạn tiếp theo là tầng tầng lớp lớp những hình ảnh tươi vui, ríu rít, quấn quýt giữa cảnh và người: Lụa Nam Định đẹp tươi mát rượi/ Lược Hàng Đào chải mái tóc xanh!/ Ta còn nghèo, phố chật nhà gianh/ Nhưng cũng đủ vài tranh treo Tết…
Đặc biệt là sự nở nang, lớn dậy của cuộc sống mới khi mà đất nước, tập thể gắn kết chặt chẽ mọi cá nhân được thể hiện tài tình qua hình ảnh người con gái tuổi trăng rằm: Quê hương ta rộn rã cuộc vui chung/ Người hợp tác nên lúa dày thêm đó/ Đường nở ngực. Những hàng dương liễu nhỏ/ Đã lên xanh như tóc tuổi mười lăm…
Những con đường nở ngực, những con đường rộn rã xe qua, những cánh tay như đôi cánh bay lên… đã làm cho cuộc sống tưng bừng như ngày hội.
Chào 61, đỉnh cao muôn trượng, một cuộc sống xây dựng, cuộc sống tin tưởng, hồ hởi, nhiều thành tựu – đến nay vẫn là một đỉnh cao. Bài thơ cũng là một đỉnh cao của thơ Tố Hữu nói riêng, thơ ca Việt Nam hiện đại nói chung.
Tất cả dưới cờ, hát lên và bước!
Xuân 21 của thế kỷ 21, có nhiều điều khác, nhưng có một điều giống với Xuân 61 của thế kỷ 20: Đất nước đứng trước yêu cầu mới, cần dốc toàn lực để thực hiện khát vọng thiêng liêng: Đưa nước ta phát triển thành một quốc gia phồn vinh, đem lại cho mỗi người một cuộc sống thật sự tự do, hạnh phúc như định hướng của Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng.
Đọc lại “Bài ca Mùa xuân 1961”, ta tìm được cho mình những câu trả lời. Đó là thức dậy những tài nguyên, đặc biệt là tài nguyên con người, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh toàn dân là một:
Đi ta đi! Khai phá rừng hoang
Hỏi núi non cao, đâu sắt đâu vàng?
Hỏi biển khơi xa, đâu luồng cá chạy?
Sông Đà, sông Lô, sông Hồng, sông Chảy
Hỏi đâu thác nhảy, cho điện quay chiều…
Với một niềm tin vừa được củng cố, biến thành một niềm tin tuyệt đối như thời những năm 60, sẽ tạo thành một khí thế mới, sức mạnh mới. Mùa xuân này, tất cả dưới cờ, hát lên và bước!
Thơ Tố Hữu vẫn cùng ta đi lên trong cuộc sống mới. Gửi gắm của nhà thơ
Cho
Con người
Sung sướng
Tự do!
Phải là hành động của hôm nay, bắt đầu từ mùa xuân 21!
Vang Vọng “Bài Ca Xuân 68”
Nhà thơ Tố Hữu.
Những năm đất nước còn chiến tranh, nhà thơ Tố Hữu vẫn thường viết những bài thơ xuân để ngợi ca những chiến công của đất nước, của dân tộc. Một trong những bài thơ xuân hay nhất của ông là “Bài ca xuân 68” – bản anh hùng ca về người chiến sĩ giải phóng quân.
Trong ký ức của nhiều người Việt, mỗi khi Tết đến Xuân về, mọi người thường chờ đợi thơ chúc Tết của Bác Hồ và sau đó là mong chờ những bài thơ xuân của nhà thơ Tố Hữu. Tố Hữu có nhiều bài thơ xuân hay: Xuân nhân loại, Bài ca Xuân 61, Tiếng hát sang Xuân, Xuân sớm, Chào Xuân 67, Với Đảng – mùa Xuân… Nhà thơ Tố Hữu viết Bài ca Xuân 68 ngày 23-1-1968 (chỉ một tuần trước khi nổ ra cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968). Ngay khi mở đầu khúc ca xuân, nhà thơ đã reo vang với muôn triệu đồng bào, đồng chí: Anh chị em ơi!/Hãy giương súng lên cao, chào Xuân 68/Xuân Việt Nam/Xuân của lòng dũng cảm. Mạch thơ cuồn cuộn chảy khi nói về mùa xuân, và nhân vật chính của khúc ca xuân (người chiến sĩ giải phóng quân) hiện ra một cách giản dị, nhưng đẹp đẽ: Ai đến kìa, rộn rã cùng Xuân?/Hoan hô anh Giải phóng quân/Kính chào Anh, con người đẹp nhất!/Lịch sử hôn Anh, chàng trai chân đất/Sống hiên ngang, bất khuất trên đời/Như Thạch Sanh của thế kỷ hai mươi/Một dây ná, một cây chông vẫn tiến công giặc Mỹ/Không tự ngắm mình, anh chẳng hay đâu, hỡi chàng dũng sĩ/Cả năm châu, chân lý đứng nhìn theo. Ở đây, với chất thơ mang đậm tính sử thi, những người lính “chân đất” bình dị đã được Tố Hữu nâng lên thành những anh hùng mang tầm vóc của thời đại và lịch sử.
Người lính Việt Nam ở đây thật dũng cảm, kiên cường, và nhà thơ đã gọi người chiến sĩ giải phóng quân là “con người đẹp nhất”. Ở đây, vẻ đẹp của mùa xuân chính là vẻ đẹp của con người – người chiến sĩ giải phóng quân hiên ngang, bất khuất: Bóng Anh đi và vành mũ tai bèo/Của anh đó!/Ôi chiếc mũ vải mềm dễ thương như một bàn tay nhỏ/Chẳng làm đau một chiếc lá trên cành/Sáng trên đầu như một mảnh trời xanh. Mà xông xáo mà tung hoành, ngang dọc/Mạnh hơn tất cả đạn bom, làm run sợ cả lầu Năm Góc! Ta muốn hỏi Trường Sơn/Có đỉnh nào cao hơn/Chiếc mũ kia của chủ nghĩa anh hùng cách mạng?… Người lính giải phóng quân với chiếc mũ tai bèo giản dị, với tinh thần cách mạng bất khuất và những chiến công vang dội thật sự đã làm “run sợ cả lầu Năm Góc”. Người lính giải phóng quân Việt Nam thật đẹp bởi chiến đấu vì “chủ nghĩa anh hùng cách mạng”, được Đảng soi sáng dẫn đường.
Và không khí mùa xuân, không khí chuẩn bị cho một đại chiến dịch đã được nhà thơ “hát” lên trong niềm vui phơi phới: Hôm nay sao vui thế! Sáng xuân nay?Ta đi đây mà lòng ta như bay/Với mỗi làn mây, với từng cơn gió/Gió miền Bắc đang thổi vào Nam đó/Gió mây ơi, không đợi nắng xuân về/Hãy bay đi mà che những đoàn xe/Và những đoàn quân tuôn ra tiền tuyến… Đọc những vần thơ ấy, trong ta luôn có cảm giác rạo rực. Hình ảnh những đoàn quân vượt Trường Sơn vào Nam chiến đấu với tinh thần Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước/Mà lòng phơi phới dậy tương lai như hiển hiện ra trước mắt.
Sau những tiếng reo vui ấy, nhà thơ đã ngầm báo hiệu thời khắc mở màn chiến dịch: Tổ quốc ta! Hai mươi ba năm đau khổ/Gian nan, bền gan kháng chiến/Tiến lên!/Toàn thắng ắt về ta!Hỡi bốn phương và những chiến trường xa/Xin lắng nghe… /Phút giao thừa đang chuyển/Bác Hồ gọi. Ấy là mùa xuân đến… Cái cách dùng mấy câu thơ Phút giao thừa đang chuyển/Bác Hồ gọi. Ấy là mùa xuân đến là cách để thông tin cho “bốn phương và những chiến trường xa” làm chúng ta nhớ lại tình tiết cô gái Nga hát bài tình ca Đôi bờ để báo cho người lính Hồng quân Xô Viết biết sáng sớm mai Hồng quân sẽ tấn công vào căn cứ địch ở trong một bộ phim nói về cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân Liên Xô trong cuộc chiến tranh Thế giới lần thứ 2.
Đoạn cuối của Bài ca Xuân 68, nhà thơ đã dự cảm và tiên đoán về một cuộc tổng tiến công của “khắp thành thị nông thôn” với khí phách oai hùng của cha ông để giành lấy mùa xuân cho dân tộc: Hoan hô Xuân 68 anh hùng/Hãy gầm lên như sấm sét đùng đùng/Tất cả pháo/Và xông lên, dũng sĩ/Như khí phách Trần, Lê. Như oai vũ Quang Trung/Khắp thành thị nông thôn/Đánh tan đầu Mỹ, ngụy/Vì Độc lập, Tự do, núi sông hùng vĩ/Vì thiêng liêng giá trị Con người/Vì muôn đời hoa lá xanh tươi/Ta quyết thắng. Giành mùa xuân đẹp nhất.
40 năm đã qua nhưng với Bài ca Xuân 68 của Tố Hữu, khí thế tiến công của Xuân Mậu Thân 1968 như vẫn còn vang vọng đến hôm nay.
XUÂN THÀNH
Bạn đang xem bài viết 60 Năm Bài Ca Xuân 61 trên website Anhngucongdong.com. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi đã chia sẻ là hữu ích với bạn. Nếu nội dung hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!